Adopteer een Zaanse struikelsteen
REGIO - De Werkgroep Struikelstenen Zaanstad wil in 2019 en 2020 alle Zaanse Joden die omkwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog gedenken met een struikelsteen. Daarvoor is een aanzienlijk geldbedrag nodig. De werkgroep roept belangstellenden daarom op om één of meer struikelstenen te adopteren of op een andere manier financieel bij te dragen.
Van de bijna driehonderd Joden die begin 1942 in het gebied woonden dat nu Zaanstad is, stierven er 171 een voortijdige dood, vrijwel allen in Auschwitz of Sobibor. Van hen heeft het merendeel geen graf. Aangezien een mens pas is vergeten als zijn/haar naam vergeten is, wil de werkgroep de namen van de omgekomen Zaanse Joden zichtbaar maken. Dat kan door struikelstenen te plaatsen bij de huizen waar zij tot 1942 woonden. Met die stenen ontstaat een gebroken namenlint door de stad: een monument dat de herinnering aan de weggevoerde Zaanse Joden levend houdt.
Om de productie en plaatsing van de gedenktekens te bekostigen, zoekt de Werkgroep Struikelstenen Zaanstad donateurs. Een Zaanse struikelsteen adopteren kan door overmaking van 150 euro per exemplaar. Het is ook mogelijk een kleinere bijdrage te geven. Donaties zijn welkom via bankrekening NL08 RABO 0135 2746 56 van het Joods Monument Zaanstreek, onder vermelding van 'Struikelstenen'. Om de doelstelling te verwezenlijken heeft de werkgroep ook de gemeente Zaanstad en verschillende fondsen om een bijdrage gevraagd.
De Zaanse struikelstenen worden gemaakt door de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het door hem opgezette project loopt al vanaf 1994. Sindsdien legde hij verspreid over Europa tienduizenden Stolpersteine, zoals de struikelstenen in het Duits heten. Demnig heeft ze zo genoemd, omdat je er over struikelt in je hoofd en je hart en je moet buigen om de tekst op de stenen te kunnen lezen. Passanten worden als het ware uitgenodigd om even stil te staan bij de aangeboden informatie. Op de gedenktekens (10 x 10 centimeter) worden, in een messingplaatje, onder meer een naam, geboortejaar en overlijdensdatum van het slachtoffer aangebracht. De struikelstenen krijgen vervolgens een plek in het trottoir bij de voormalige woningen van de slachtoffers.
Op 14 januari 1942 kregen de Joodse inwoners van Zaandam opdracht van de Duitse bezetter om binnen drie dagen naar Amsterdam te verhuizen. De buitenlandse Joden in de stad, merendeels mensen die na 1933 gevlucht waren voor het nationaalsocialistische regime in Duitsland, moesten naar kamp Westerbork. De getroffenen dienden vrijwel al hun bezittingen achter te laten, als prooi voor de nazi's.
Zaandam was de eerste Nederlandse gemeente die 'Judenrein' werd gemaakt. In de maanden daarna ontdeed de bezetter met hulp van de Nederlandse overheid en politie ook de andere Zaangemeenten van hun Joodse inwoners. Zij die na de bevrijding in mei 1945 terugkeerden uit het concentratiekamp of van hun onderduikadres troffen lege of door anderen bewoonde huizen en een verwoeste Zaandamse synagoge aan. Het was een schaars restant van het bloeiende Joodse leven dat voor de oorlog bestond. De mensen die dat leven kleurden, verdwenen echter voor altijd in de geschiedenis.
