Zuurvenspolder in Bergen: een nieuwe toekomst voor een oude polder

Een aantal buurtbewoners (Gerry Hurkmans en Raymond van Splunder) wil de polder veiligstellen voor de toekomst en voorkomen dat hier bijvoorbeeld wordt gebouwd. Zij hebben het initiatief genomen een toekomstplan te maken voor de unieke Zuurvenspolder met als belangrijkste doel: de bloemrijke weilanden omvormen tot rijke natuur, behoud van het unieke karakter, de biodiversiteit verhogen en tegelijkertijd te onderzoeken welke vormen van recreatie het beste passen bij deze polder. Een ingewikkeld proces, waarvoor je de nodige natuurkennis in huis moet hebben. Daarom hebben de buurtbewoners de samenwerking gezocht met Landschap Noord-Holland. Deze natuurorganisatie kan dit soort projecten goed begeleiden, weet precies wat er nodig is om biodiversiteit te verhogen in het gebied en heeft veel ervaring met natuurontwikkeling. Ook u als omwonende betrekken we bij de plannen voor dit gebied. En met lokale of regionale partijen voor archeologie en historie willen we onderzoeken hoe we de rijke geschiedenis van de polder beter zichtbaar kunnen maken.

Waarom is natuurontwikkeling in de Zuurvenspolder zo interessant?

Deze polder beschikt over een rijke historie en er is al een enorme verscheidenheid aan bijzondere flora en fauna te vinden. Door de rijke variatie in het landschap met natuurlijke hoogteverschillen, de hiermee samenhangende grondwaterstromen en verschillen in de bodem, heeft de Zuurvenspolder een grote potentie voor verdere natuurontwikkeling. Het beter zichtbaar maken van de rijke geschiedenis zou de recreatieve waarde enorm kunnen verhogen. Mensen krijgen hier de ruimte om te genieten en tot rust te komen in een mooi, open landschap.

1. Ontwikkelen van natuurwaarden

De Molensloot vormt de hoofdslagader van de polder. De natste en laagste delen langs de Molensloot en in de waterberging kunnen verder worden ontwikkeld naar open water, rietland en rietruigte. Hiermee ontstaat voor vissen die uit het Noord-Hollandskanaal het gebied in trekken een belangrijk paaigebied. Watervogels zoals de fuut vinden hier hun broedgebied en de rietkragen vormen een belangrijk leefgebied voor rietvogels zoals blauwborst, kleine karekiet en rietgors. Langs de oevers groeit bijzondere flora zoals gele lis en allerlei soorten orchideeën.

Het open en natte polderlandschap leent zich verder goed voor de ontwikkeling van bloemrijke, vochtige hooilanden en schraalgraslanden. Deze drassige graslanden zijn belangrijk voor (weide)vogels die er volop voedsel vinden en voor lepelaars om er te foerageren. De natste delen, die tot ver in het voorjaar onder water staan, worden uniek voorplantingsgebied voor beschermde soorten als de rugstreeppad en een variëteit aan kikkers.

2. Samenwerken met boeren en buurtbewoners

Natuur, recreatie en agrarische bedrijfsvoering kunnen hier goed samengaan. Boeren uit de omgeving beheren het grootste deel van het gebied. In de zomer kunnen zij hun rundvee laten grazen op het kruidenrijke grasland. Andere delen van het gebied worden gemaaid en gehooid. Niet alleen koeien en schapen profiteren van het kruidenrijke hooi. Ook bij paardeneigenaren is het hooi uit natuurgebieden gewild. De natuur wordt beter van de gecoördineerde samenwerking in het (natuur)beheer. En hoe mooi zou het zijn als ook zorgboerderijen in de omgeving hierin een rol krijgen.

Naast deze grootschalige beheermaatregelen zijn kleine beheermaatregelen in het gebied ook nodig. Denk bijvoorbeeld aan het verwijderen van spontaan opschietende bomen, het maaien van riet, en controle en kleine reparaties aan hekwerken en recreatievoorzieningen. Taken die opgepakt kunnen worden met een groep betrokken buurtbewoners die het leuk vindt om buiten bezig te zijn. Dit kan een vrijwilligersgroep zijn die op een vaste dag in de week aan het werk gaat, maar ook natuurwerkdagen, maatschappelijke stages of andere projecten met scholieren kunnen helpen bij het uitvoeren van het beheer.

3. Vergroten recreatief aanbod

Het idee voor de Zuurvenspolder is om de polder in te richten als natuurlandschap: een gebied waar de natuurgerichte recreant kan wandelen over een netwerk van wandelpaden. Hierdoor wordt het een interessant en toegankelijk recreatiegebied voor Bergenaren en Alkmaarders. Zij kunnen er korte ommetjes maken of wat grotere wandelingen, om te onthaasten en om van de natuur te genieten. Er moet nog onderzocht worden welke recreatievormen passen in deze polder. Gedacht wordt aan het ontwikkelen van kleinschalige recreatieve en educatieve voorzieningen tegen het decor van de rijke variatie van planten en dieren in de polder. Dit kunnen strategisch geplaatste banken zijn, een vogelkijkhut, een stal met bijenkasten, informatiepanelen of uitgezette routes. Ook zou de molen op de molenplaats kunnen worden hersteld of andere verwijzingen naar de rijke historie worden aangebracht.

De historische Zuurvenspolder

De Zuurvenspolder heeft door de eeuwen heen zijn oude polderstructuur en openheid behouden. Zowel de bodem als het reliëf van het landschap vertonen nog zeer oorspronkelijke kenmerken. Iets wat in een tijd van egaliseren en omploegen steeds zeldzamer wordt. Dit unieke karakter heeft de polder te danken aan een lange geschiedenis. Zowel de natuurlijke dynamiek van zee, bodem en water als de manier waarop mensen het landschap door de eeuwen heen hebben gebruikt, hebben bijgedragen aan de rijke variatie van het landschap.

Nu ligt Bergen veilig achter de duinen, maar in de 13e eeuw zag de omgeving van Bergen er uit als een waddengebied, dat door invloed van eb en vloed regelmatig werd overspoeld. De Zuurvenspolder stond toen onder invloed van de zee: het Zeegat van Bergen. Vanuit het oosten, via rivier de Rekere (nu het Noord-Hollands kanaal), wierpen in- en uitstromende wadkreken strandwallen op en vormden laagtes daartussen. In die laagtes ontstond een dik veenkussen: het Zuyerveen of Zuiderveen, de naamgever aan de Zuurvenspolder.

De strandwallen zijn al sinds de prehistorie relatief dichtbevolkt. Ook zijn er verschillende archeologische vondsten gedaan die dateren uit de Romeinse tijd.

Door de ontginning van het veen zakte de bodem en kreeg de zee steeds meer vrij spel. Boeren hadden indertijd hun akkerland op de meest hooggelegen gronden, zoals Zanegeest aan de noordzijde van de polder en de haakwal (een haaks op de zee staande strandwal) waarop Bergen gebouwd is. De lagergelegen gebieden waren geschikt als hooi- en weiland. Om deze lagergelegen gronden tegen wateroverlast te beschermen werden ze al rond 1200 bedijkt, waarna de Zuurvenspolder een feit was!

De polder van nu refereert aan de 17e eeuw, toen het overtollige water uit de polder werd gemalen door de Zuurvensmolen, die aan de oostkant van de Molensloot stond.

Een nieuwe toekomst voor een oude polder

De voornaamste doelen van het plan zijn het verhogen van de biodiversiteit, het veiligstellen van de openheid en het tegengaan van verrommeling van het landschap, met respect voor cultuurhistorie en archeologie. De (toekomstige) natuurwaarden en het zichtbaar maken van de ontstaans- en bewoningsgeschiedenis maken het gebied ook zeer geschikt om er te recreëren en voor educatieve doeleinden. Door in het gebied een zonering aan te brengen van intensieve en meer extensieve vormen van recreatie kan dit uitstekend samen gaan met de ontwikkeling van zeer soortenrijke topnatuur, waarin landbouw bijdraagt aan het beheer van deze natuur.

De Zuurvenspolder is een polder met potentie. Wij kunnen niet wachten om aan de slag te gaan, maar wij doen het graag samen met u, het is en blijft een bergerinitiatief. Wij hebben de intentie om een stichting op te richten: “Natuurontwikkeling Zuurvenspolder” met als doel het huidige open en unieke karakter van deze oude polder te behouden en natuur verder te ontwikkelen. Daarom horen we graag uw mening en bieden wij u de gelegenheid vragen te stellen per e-mail: zuurvenspolder@gmail.com. Vanwege Corona is het helaas nog niet mogelijk om een bijeenkomst te organiseren maar als dat weer mag nodigen wij u graag uit. Voor diegene die geen email heeft mag u ook uw ideeën op papier inleveren in de brievenbus op Zuurvenspolder, Oude Natteweg 35 1862CV Bergen