Struikelstenen eren Rijswijkse broers en hun omgekomen vriend

Door: Robert Heijdemann

Drie omgekomen broers binnen één gezin. Een tragedie. Bij het leggen van de stenen waren veel familieleden aanwezig. Het bestuur van Sociëteit Amicitia had haar locatie ter beschikking gesteld voor een bijeenkomst na afloop, waarbij onder meer Ank van der Put, de 95-jarige zus van Albert Kleijn en Pim Breebaart, de zoon van Bram, de enige broer die terugkwam, hun verhaal vertelden. 

Radio Rijswijk

Eind jaren dertig van de vorige eeuw woonde op Oranjelaan 47 de familie Breebaart. Op de begane grond was de elektronicawinkel en werkplaats van vader Abraham. De zolder was het domein van de kinderen. De jongens hadden de voorliefde voor techniek van hun vader. Vooral het in elkaar sleutelen van zenders had hun voorkeur. Voor de oorlog verzorgden zij vanaf de zolder uitzendingen voor Radio Rijswijk. In het begin van de Tweede Wereldoorlog ontstond op deze zolder ‘Verzetsgroep Breebaart’ met uiteindelijk 25 leden. Het begon met het maken van opnamen van Vliegveld Ypenburg. Die foto’s werden met een zender naar Engeland gestuurd, zodat ze daar wisten welke Duitse oorlogsvliegtuigen hier waren gestationeerd. 

Hoornbrug opblazen

“Dit groeide snel uit tot meer illegale activiteiten zoals het onderdak bieden aan onderduikers en overvallen van kantoren voor voedselbonnen. De onderduikers moesten immers wel te eten hebben. En een wapen en een snel voertuig waren ook handig. Dat kon het verschil maken tussen leven en dood. Ze hadden zelfs dynamiet om zo nodig de Hoornbrug op te blazen. Mijn grootouders en hun vier zonen moeten allemaal geweten hebben hoe gevaarlijk het was”, vertelt Pim Breebaart. Op 12 december 1944 ging het mis, de Duitsers stonden voor de deur aan de Oranjelaan. De broers en de vriend werden opgepakt in het ouderlijk huis. Na hun arrestatie werden zij overgebracht naar het Oranjehotel en van daaruit naar Duitsland. Ze zijn zij niet meer teruggekeerd. Hun broer Bram, ook opgepakt op 12 december, wist te ontsnappen uit de trein naar Duitsland en heeft de oorlog overleefd. Na de oorlog vertelde hij zijn verhaal op de Rijswijkse lagere scholen.

Vier generaties nabestaanden waren bij het leggen van vier struikelstenen. - Robert Heijdemann

Gewone jongens

“Hele waren hele gewone jongens. Voor de oorlog gingen ze op fietsvakanties naar Normandië. Bezig met studie, werk en het opbouwen van relaties. Kwamen uit gezellige Rijswijkse families en waren goed bevriend met elkaar. En dan worden ze zomaar gearresteerd een paar maanden voor de vrede. Op deze plek. En dan te bedenken wat er met alle vier in de maanden die toen volgden is gebeurd. Wat hebben ze gedacht?”, aldus Albert’s nichtje Elle, de dochter van Ank van der Put.  

Witte rozen 

Alle aanwezigen kregen een witte roos om neer te leggen bij de struikelstenen. Pim: “de witte roos symboliseert: ‘laten we de boodschap van nooit meer oorlog nooit meer opgeven’. Deze jongens die in hun leven nog zoveel mooie dingen hadden kunnen doen. We plaatsen deze struikelstenen op de plaats waar het allemaal heeft plaatsgevonden. Het leggen van deze stenen is een herinnering aan Piet, Pim, Nol en Albert als verzetsstrijders en als slachtoffers van de Duitse bezetter. Maar het is ook een herinnering aan het vroegtijdige einde van jonge levers. Wat is er toch veel verloren gegaan. Het gemis van deze jongens die hun leven niet op een natuurlijke manier hebben kunnen leven.”