Canon van Vlaardingen: De Vlaardingse stadsrechten
In de middeleeuwen groeien de nederzettingen in het graafschap Holland. Ze worden steeds mondiger en willen inspraak en zelfbeschikking. In ruil voor plichten en trouw dragen graven, hertogen en bisschoppen aan sommige plaatsen een deel van hun bevoegdheden over door ze stadsrechten te verlenen.
Vlaardingen krijgt op 14 mei 1273 van graaf Floris V een stuk perkament met uithangend zegel (een charter), waarop veertien stadsrechtartikelen geschreven zijn. Later volgen nog uitbreidingen of aanvullingen, de laatste in 1448. In 1273 telt het stadje naar schatting vijfhonderd á duizend inwoners. Soms borduren artikelen in de bewaard gebleven oorkonden voort op oudere afspraken. De oudste stadsrechtverleningen zijn dan dus ouder dan de bewaard gebleven oorkonden. Zo zijn de Vlaardingse stadsrechten van 1273 zeer waarschijnlijk een aanvulling op eerdere overeenkomsten.
De belangrijkste rechten die Vlaardingen van Floris V krijgt zijn:
- Vrijdom van verschillende grafelijke belastingen.
- Koopwaar mag tolvrij door heel Holland en Zeeland vervoerd worden.
- Vlaardingen krijgt een eigen rechterlijke macht.
- Een poorter (een in de stad wonende en geregistreerde burger met bepaalde rechten en plichten) zal zijn stadsrecht niet verliezen wanneer hij in het voorjaar om te zaaien en in het najaar om te oogsten een of twee maanden buiten de stad moet zijn. Wel moet hij aan zijn militaire verplichtingen hebben voldaan en moet hij zijn aandeel in het onderhoud van de dijken leveren.
- Vlaardingen krijgt toestemming een beschermde jaarmarkt te houden, wat goed is voor de handel. Uit het feit dat Vlaardingen al in 1246 een jaarmarkt had, blijkt weer dat al eerder bestaande rechten pas in 1273 ook werden opgeschreven.
- In 1327 krijgt Vlaardingen het voorrecht van graaf Willem II dat het zelfstandiger wordt als stad en afgescheiden wordt van het omliggende platteland van Vlaardinger-Ambacht.
Het originele charter waarin de stadsrechten van Vlaardingen zijn vastgelegd, is niet bewaard gebleven. Wel weten we wat erin gestaan heeft. De tekst is in 1560 en in 1590 in Dordrecht overgenomen van het in zeer slechte staat verkerende eerdere charter en opnieuw opgeschreven, samen met de uitbreidingen van de rechten die in de veertiende en vijftiende eeuw zijn verleend. Dit wettelijke afschrift van een eerder opgestelde akte noemen we een ‘vidimus’ (‘wij hebben gezien’). De uitgebreide versies van alle canonvensters zijn te lezen op canonvannederland.nl/nl/zuid-holland/vlaardingen.
Canon van Vlaardingen
