‘Twintiger achter de bar van je tennisclub kan ook een veteraan zijn’
ZAANSTREEK – “Officieel is dit net geen Zaanstad maar Uitgeest. Dat het fort op de grens van twee gemeenten ligt is misschien juist goed. Want de oproep aan veteranen die we willen bereiken gaat verder dan een gemeentegrens. En met alle respect voor die mensen, denk nou niet bij het woord veteraan aan oude mannetjes die op Bevrijdingsdag in een Jeep rondrijden. Als je op je zeventiende in dienst gaat en op je vierentwintigste afzwaait, ben je ook veteraan. Het kan de twintiger zijn die achter de bar van jouw tennisclub staat”, stellen Erik Smit, Alex van Dam en Patrick Mul.
Voornemen tot oprichting veteranen ontmoetingspunt in Fort aan den Ham
Het drietal heeft het voornemen tot oprichting van een regionaal veteranen ontmoetingspunt. En waar kan dat beter dan in Fort aan den Ham? Het museumfort (Unesco Werelderfgoed) – Busch en Dam 13 in Uitgeest - ligt precies op de gemeentegrens, net over het spoor tegenover restaurant De Krokodil in Krommenie. Het honderd meter lange fort toont een uitzonderlijk rijke militaire collectie die uiteenloopt van een kanon uit de Eerste Wereldoorlog tot een legeruniform uit een actuele missie. De perfecte plek voor een veteraan om zijn maten te ontmoeten en ervaringen te delen.
Bijzondere ‘huiskamer’ in het 100 meter lange fort.
Soort stoffigheid
Toegegeven, ook de journalist had verwacht om tafel te zitten met gepensioneerde gesprekspartners en niet mannen van middelbare leeftijd die nog volop in de maatschappij meedraaien. “Het woord veteraan brengt een soort stoffigheid met zich mee. Het wordt tijd van dat grijze imago af te komen”, steekt Erik Smit van wal.
Unieke objecten uit hedendaagse militaire missies.
450 veteranen in Zaanstad
“Er zijn tussen de 65.000 en 70.000 veteranen in Nederland waarbij er zo’n 450 in Zaanstad moeten zijn”, vertelt Alex van Dam. Hij is inmiddels ondernemer maar diende in de konvooien bij de Afghanistan missies. Erik Smit is nog actief bij Defensie als grootmajoor/commandant bij de Koninklijke Landmacht en voorzitter van Stichting Fort aan den Ham. Patrick Mul is bestuurslid en gids coördinator bij het fort en heeft zo’n hoge graad van militaire kennis dat de term ‘nukubu’ niet meer op hem van toepassing is. (tip: zoek de betekenis maar op…)
Ook bijzondere objecten van de Nederlandse blauwhelmen delegaties aan VS-vredesmachtmissies zijn te zien in het Fort aan den Ham.
‘Je morele kompas heeft een optater gehad en heeft tijd nodig om weer op koers te komen’
De mannen weten wat het is om na missies in landen als Bosnië, Afghanistan en Mali weer terug te komen en je leven in de maatschappij op te pakken. En waar je dan tegenaan loopt. Ze zagen verschrikkelijke dingen die je als mens niet wil ervaren, maar wel gebeuren in een oorlog. Maar dan zit je missie erop en zit je gewoon thuis op je bank naar Goede Tijden Slechte Tijden te kijken... Een ruk van 180 graden in denken en doen.
De kruitkamer.
Slapen in vriescontainer
“Als je op missie bent, wordt alles voor je geregeld. Je hoeft niet zelf te koken, je kleding wordt gewassen. Je focus ligt 100 procent op je missie. Die verricht je in zeer hechte samenwerking met je maten. Je maakt in korte tijd heel veel mee. Zo sliepen we in een vriescontainer omdat het daarin ’s nachts warmer was dan erbuiten. Ik klom op het dak van de truck om de bombardementen in de verte te zien. Machtig mooi vuurwerk! Je naasten zien echter op de tv beelden van doden en gewonden… Dan ga je naar huis om je burgerleven op te pakken. De kans dat je weet waar je maten wonen en hoe je ze kunt bereiken is echt klein leert de praktijk”, aldus Alex.
Kanon uit de Eerste Wereldoorlog.
Slijten
Niet iedere soldaat komt terug met een oorlogstrauma. Of wil vertellen wat ze hebben meegemaakt. “Gemiddeld heb je voor een missie van een half jaar een jaar nodig om te acclimatiseren. Ik wil er de eerste twee weken niet eens over praten. Daar heb ik de behoefte niet aan. Je hebt tijd nodig. Wat je meemaakte moet slijten. Sommige veteranen kunnen dat pas na tien jaar. Je morele kompas heeft een optater gehad en heeft tijd nodig om weer op koers te komen”, menen Alex en Erik.
Weinig privacy. Samen slapen was heel gewoon in het fort.
Meer begrip
Tegelijk merkten zij dat áls je dan je verhaal wil vertellen, de omgeving er snel genoeg van heeft. “Wat ook meetelt; jij bent weggeweest, maar het leven in Nederland ging gewoon door. Daar moet je weer aan wennen. Met de huidige geopolitieke situatie is er wel meer begrip voor militairen die terugkeren van missies. Maar je kunt (of wilt) vaak met je naasten je ervaringen niet echt delen omdat ze er niet zelf bij waren.”
Fiets met bijzondere banden uit de Tweede Wereldoorlog.
Ook partners welkom
Tegelijk kan het thuisfront zelf door het werk van hun dierbaren aan het front onverwacht geestelijk een deuk oplopen. Zoals Erik ervaarde.
“Jij bent actief in het veld en kent de gevaren. Maar de man, vrouw of je kind die achterblijft zien op het nieuws soms vreselijke dingen over het gebied waar jij bent. Mijn dochtertje liep een trauma op door een Skypesessie die ik had met mijn vrouw. Tijdens ons gesprek keek onze dochter stiekem op de laptop mee. Maar er kwam een bominslag bij het kamp en ik kapte haastig het gesprek af. Ze schrok er zo van en besefte dat haar vader echt in gevaar was dat ze psychologische hulp nodig had om te verwerken. Daarom willen we graag dat de partners van veteranen meekomen bij de meetings die we willen organiseren. Ervaringen delen kan namelijk zelfs een scheiding voorkomen. En extra medische kosten.”
Voor de hoge nood, de latrines.
Ervaringen delen
Het drietal is op zoek naar veteranen uit Zaanstad en brede omgeving. Door contacten met de stichting Veteranen Comité BUCH (Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo) lag de naam van de op te richten Zaanse stichting voor de hand: Gezamenlijk BZUCH (het bijna Duitse woord voor bezoek). Doel van de op te richten stichting is helder: bijeenkomsten houden om ervaringen te delen onder gelijkgestemden. Rust brengen door elkaar te ontmoeten. De boodschap ‘je staat er niet alleen voor’ brengen. De samenkomsten kunnen plaatsvinden in het Fort aan den Ham.
Een ‘1000 ponder’ bom die de geallieerden op de vijand wierp...
Goede dingen doen
“We ontmoeten in het fort ook regelmatig veteranen. Je pikt ze er zo tussenuit want er is altijd herkenning. Dezelfde interesses. Doel van de stichting in oprichting is meer doen dan contact leggen via toevallige ontmoetingen. We willen goede dingen doen voor onze veteranen. En dan bedoelen we ook de mensen die bijvoorbeeld vanuit de politie op missie zijn geweest”, aldus de initiatiefnemers.
Mysterieuze ruimtes te over in het Fort aan den Ham....
Contact
Inmiddels zijn er ook contacten gelegd met de gemeente Zaanstad en is er een brief in de maak naar de veteranen die bekend zijn. In het schrijven wordt de stichting in oprichting onder de aandacht gebracht. Tegelijk hebben de initiatiefnemers de media benaderd om zoveel mogelijk veteranen én hun achterban te bereiken. Wie meer wil weten kan contact opnemen via de mail naar veteranen.zaanstreek@gmail.com of bellen met Erik Smit, 06 – 4662 6810.
Ziekenboeg...
Open Dagen Fort aan den Ham
Wie een kijkje wil nemen in Fort aan den Ham kan dat doen op elke woensdag en tweede zaterdag van de maand tijdens de klusdag. En elke laatste zondag van de maand in de periode maart tot en met oktober tijdens de open dag. Of check www.fortaandenham.nl
