Oorlogsmonumenten vertellen van Peter Sasburg
Achter elk oorlogsmonument gaan herinneringen schuil die hun eigen onvergetelijke verhaal vertellen. De monumenten zijn indrukwekkende gedenktekens op tastbare en herkenbare plekken. De verhalen achter deze monumenten gaan over bezetting, vervolging, verzet, onderduik en verraad. Ze verbinden de lokale oorlogsgeschiedenis met de algemene geschiedenis en de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog. Zestien verhalen zijn op film vastgelegd, met ooggetuigen van toen, nabestaanden of andere stads- of dorpsbewoners. Verhalen met emoties over angst, boosheid, verbazing, verbijstering, moed en hoop op de bevrijding. Al deze verhalen zijn te zien op www.oorlogsmonumentenmedemblik.nl.
“De Amerikaanse B-17 bommenwerper ‘Lucky Lady’ stortte op 20 januari 1945 neer, niet ver van ons huis”, vertelt Willem Renooij. “Van de negenkoppige bemanning was één overlevende, de 23-jarige captain Cecil Kennet Belton.” Willem is geboren in 1945 en opgegroeid in Oostwoud. Hij hoorde verhalen en las over deze crash, die hem inspireerde onderzoek te doen naar de bemanning van de bommenwerper. “Mijn oudste broer George en zijn vriend Riek Zijp waren snel ter plekke en hadden vliegtuigonderdelen en een propeller weggehaald en onder meer bij ons thuis opgeslagen. Ze waren erg geschrokken van de dode bemanningsleden. In de dorpen Midwoud en Oostwoud ontstond onrust en angst.”
Onderduiker
Max Cardozo zat als 8-jarig Joods jongetje ondergedoken bij Reijer en Trijntje Keijzer in Midwoud. Hij heeft een verbijsterende herinnering aan het neerstorten van het vliegtuig: “Buiten het gierende geluid van een bommenwerper die recht op de boerderij afvloog... Zo leek het, maar het vliegtuig kwam vlak over me heen en miste de boerderij. De Amerikaanse jongens hoorde ik angstig schreeuwen, er volgde een doffe klap en toen was het even doodstil... Soms denk ik daar nog aan terug”.
De destijds 12-jarige Ali en haar 7-jarige zus Janny Slagter uit Midwoud kunnen het verhaal van de neergestorte bommenwerper op het weiland van buurman Piet de Wit, nog heel goed vertellen: “We liepen op straat en hoorden een angstig geluid in de lucht en gingen gauw naar huis. Door het keukenraam zagen we samen het vliegtuig naar beneden komen. Een bemanningslid hing met z’n parachute aan het staartstuk van het vliegtuig en vond zo de dood. Een vreselijke gebeurtenis.”
Adoptie oorlogsmonument
Jan de Groot, 16 jaar in 1945, was ook ooggetuige van de crash en vertelt daarover in een documentaire uit 2012, die nog steeds wordt vertoond aan de leerlingen op obs De Koet. De school heeft het oorlogsmonument geadopteerd. “Eerst dacht ik, die bommenwerper valt boven op ons huis, maar hij kwam met een enorme knal op het weiland achter ons huis terecht en stond direct in brand. Ook zag ik drie bemanningsleden naar beneden komen, waarvan de parachutes niet open waren gegaan… Ik rende via buurman Piet Slagter naar de bommenwerper. Kon ik nog iemand helpen of kwam ik daar uit nieuwsgierigheid? Het neerstorten van de bommenwerper heeft een enorme indruk op me gemaakt”.
“Mijn 12-jarige broer Jaap kwam een dag later op de crashplek”, vertelt Willem. “Onderweg ernaartoe zag hij nog een omgekomen vlieger in een zithouding op de grond. Voor hem een gebeurtenis om nooit meer te vergeten.”
De propeller die door George en Riek was geborgen, is opgenomen in het oorlogsmonument dat in 1947 is onthuld in aanwezigheid van de Amerikaanse ambassadeur Herman Baruch. Ter nagedachtenis aan de omgekomen bemanningsleden, maar ook ter ere van verzetsman Jan Roosje.
Fascinatie
Als kleuter is Willem al gefascineerd door de vliegtuigonderdelen op zolder. Hij noemde dat ‘de mooie boven’, volgens zijn moeder. Hij slaapt op die zolder met naast zijn bed de resten van een Amerikaanse bommenwerper. “Ik ging vanaf 2020 op zoek naar nabestaanden van de acht omgekomen bemanningsleden. Inmiddels heb ik er vijf op de radar, die wellicht willen meewerken aan een documentaire te realiseren door filmmaker/uitgever Peter Sasburg.” Willem had in januari jl. contact met de commandant van het huidige 728 Airlift Squadron in Amerika en vertelde hem het verhaal van de ’Lucky Lady’. Hij was onder de indruk en vroeg of er nog onderdelen bewaard zijn, te gebruiken in een eigen herinneringsmonument op de basis: “We komen ze wel ophalen, misschien rond 4 en 5 mei 2023. Waar kunnen we een C-17 laten landen?”
Herdenken
Peter Sasburg: “We herdenken op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, maar ook gevallenen van ‘nieuwe’ oorlogen, zoals in Oekraïne. Dat we meeleven met de bevolking en zien dat vrijheid en vrede niet vanzelfsprekend zijn. De bevrijding vieren we op 5 mei en dat we sinds 1945 in vrijheid leven. We delen die vrijheid met elkaar. Hoe is het voor ons om in vrijheid te leven en wat kan je doen voor de vrijheid van een ander?
