De straatnamen deel 4A: nog iets over de Ockenburger Tientweg
Dit artikel sluit aan bij ‘De Straatnamen deel 4’ in de Groot Rijswijk van 6 januari, waarin de Ockenburger Tientweg werd besproken door Ronald Mooiman. Dit stuk geeft een aanvulling op dit deel.
Door Ruud Poortier
Er zijn zo’n 60 Tiendwegen in Nederland en één Tientweg, de Ockenburger in RijswijkBuiten. Die -t is onlogisch, want de namen zijn inderdaad afgeleid van de ‘tienden’, een oeroude vorm van belasting op land- en tuinbouwproducten en dieren.
De Tiendwet van 1907 maakte er een eind aan. Ook in de middeleeuwen was de spelling doorgaans met een -d.
Ocko
Een aantal tiendplichtige percelen vormden samen een ‘tiendblok’ en Ockenburg was zo’n blok. De omvang lijkt vrij groot: van de huidige Generaal Spoorlaan tot ’t Haantje, en van de grens met Wateringen tot een stukje over de Vliet. Maar er waren weinig bedrijven die de tiend moesten opbrengen. Ockenburg (of -berg) is een oude naam, waarschijnlijk afgeleid van de mansnaam Ocko. In 1267 is er al sprake van ene Albrecht van Ockenberghe. Hij zou een lid zijn van de familie Van der Made zijn, grootgrondbezitters die onder andere goederen in Delft hadden.
Kleuterschool Ukkenborg
In later jaren is er sprake van een aantal boerderijen van die naam, die alle platgewalst zijn door de stadsuitbreiding: Oud-Ockenburg (1567, aan het eind van Ocarinalaan), Ockenburg (1409, Sir W. Churchilllaan tegenover de Bogaard) en Nieuw-Ockenburg (idem, hoek Klaroenstraat). Ook stond daar tegenover nog een hofstede Ockenburg (1588, gesloopt 1805). Ook was er in de Citerstraat een basisschool van die naam (met de kleuterschool ‘Ukkenborg’). Ook weg.
Niet middeleeuws
De straatnaam verwijst niet naar een middeleeuwse weg of zo. In het tiendblok liep alleen de Lange Kleiweg van noord naar zuid, maar die heette geen Tiendweg. Misschien waren er paadjes langs de Spieringswetering, maar die ligt toch een eind van de Ockenburger Tientweg vandaan.
De naam zal gegeven zijn toen boer Rodenburg van Oud-Ockenburg moest verhuizen naar ‘Over de Tocht’ en heeft waarschijnlijk geen oudere papieren dan 1960. Vrijwel alle echte tiendwegen liggen in het rivierengebied en lopen landinwaarts op korte afstand parallel aan bijvoorbeeld de Hollandse IJssel, de Lek. de Alblas. Het zijn rechte wegen, in tegenstelling tot de kronkelende rivierdijken.
Is er een verband met het bekende landgoed Ockenburg in Loosduinen? Wellicht, want de stichter ervan, Jacob Westerbaen (1599-1670), was getrouwd met een vrouw uit een familie die bezittingen had in ‘ons’ Ockenburg. ‘Wij’ waren dus eerder! Al is bij ons de oude naam nagenoeg verdwenen…
Noot redactie
Mooiman vertelde het volgende over de naam ‘Tiendweg’: “[...] Tiendweg [is] een typische naam van het platteland [...]. Een tiende, in latere eeuwen meestal ‘tiend’ genoemd, was immers een belasting (gewoonlijk 10%) op gewassen en op jongen van dieren. Men moest de belasting [...] betalen als men gewassen en dieren had geteeld op de grond van een ander. De tiend, die oorspronkelijk in natura werd betaald, werd door de tiendplichtige boer aan de tiendweg klaargezet [...].”
