De metamorfose van de Broekpolder: van slipdepot tot groene hart van de stad

Voor het vak Landschappen in transitie heeft Hubert een paper geschreven over de Broekpolder. “Dit vak maakt onderdeel uit van de minor Erfgoed en ruimte aangeboden door de Vrije Universiteit en de Reinwardt Academie. In dit paper heb ik getracht in kaart te brengen hoe de Broekpolder de afgelopen decennia is veranderd.” Hierbij deelt hij zijn artikel.

Gemeente Vlaardingen is recentelijk begonnen met de sanering en herinrichting van een deel van de Broekpolder, een gebied dat vandaag de dag door de bewoners van Vlaardingen voornamelijk wordt gebruikt ter recreatie: van mountainbiken tot wandelen met je hond en survivallen. Omdat het fraaie aangezicht van de Vlaardingse Broekpolder niet vanzelfsprekend is, wordt in dit artikel ingegaan op de metamorfose die de Broekpolder de afgelopen decennia heeft ondergaan. De natuur in dit gebied heeft in het verleden moeten lijden door zwaarder wegende bestuurlijke belangen. Tegenwoordig staat het belang van de bezoeker centraal. Recreatie en groen zijn immers van grote waarde voor de leefbaarheid van dichtbevolkte gebieden en worden ook onderschreven in het Coalitieakkoord 2022 - 2026 van de gemeente.
Ten opzichte van de tweede helft van de twintigste eeuw is de Broekpolder veel veranderd. Na de Tweede Wereldoorlog ontstaan plannen om van de Broekpolder een woonwijk te maken. Hiervoor wordt dit gebied tussen 1958 en 1975 opgehoogd met slib afkomstig uit de Rotterdamse haven. De plannen worden uiteindelijk, mede doordat het slib verontreinigd blijkt, van tafel geveegd en de gemeente wordt daarom genoodzaakt om na te denken over de toekomst van de Broekpolder, dat langzamerhand steeds vaker wordt gebruikt als recreatiegebied. Na een proces van jarenlang bestuurlijk geploeter is pas eind 1995 de kogel door de kerk: het college van burgemeester en wethouders besluit de polder groen te houden.
5500 jaar geleden bevond de toen nog niet bestaande Broekpolder zich in een lagune achter de uit zand opgebouwde strandwallen langs de kust. Vanaf de tiende eeuw n. Chr. ontwikkelt dit terrein zich langzamerhand tot een veenweidelandschap met boerderijen, molens en dijken. Menselijk ingrijpen ten behoeve van woningbouw na de Tweede Wereldoorlog, stagneert de natuurlijke bloei van dit gebied. Om te kunnen bouwen, moest de Broekpolder kaal en leeg worden opgeleverd. Over zo’n besluit zou vandaag de dag beter worden nagedacht. Toentertijd werd dit offer als een win-winsituatie gezien: Rotterdam had hiermee een oplossing voor de dichtgeslibde havens en Vlaardingen kreeg hiervoor bouwrijpe grond terug. Deze grond bleek echter later verontreinigd te zijn en dat terwijl de polder er na de opspuiting inmiddels troosteloos uitzag.
Door de afwijkende samenstelling van de bodem, verschilt de vegetatie van de Broekpolder ten opzichte van de omringende landschappen. Bovenop het slib, bevindt zich een dunne laag aarde. De bedoeling was om daarop een zo afwisselend mogelijk landschap te ontwerpen met ‘nieuwe natuur’. In sommige delen is er voor gekozen om de natuur meer haar gang te laten gaan dan in andere delen, waar menselijke invloeden duidelijker zichtbaar zijn. Daar waar menselijke invloeden onontkoombaar waren, is getracht om deze op een slimme manier te verweven met het verleden. Zo zijn de fiets- en wandelpaden aangelegd op de vroegere kades, die inmiddels voorzien zijn van laanbeplanting.
Het is goed om te beseffen, dat hoe de Broekpolder er vandaag de dag bij ligt, niet vanzelfsprekend is. Belangrijk voor de huidige staat van de Broekpolder was het Integraal Inrichtingsplan Broekpolder (IIB) uit 2009, waarin de wensen van belanghebbenden en bewoners van Vlaardingen in kaart zijn gebracht. Drie jaar voor het verschijnen van dit rapport, werd de Federatie Broekpolder opgericht, als zijnde een bestuurlijk experiment, met als doel: vertegenwoordiging van de burger en een goede samenwerking met de gemeente. Vandaag de dag is de Federatie Broekpolder nog steeds actief en werkt nauw samen met de gemeente. Omdat de afgelopen jaren in Nederlands steeds meer het besef is ontstaan, dat natuurbeheer en burgerparticipatie niet los van elkaar kunnen worden gezien en meer geïntegreerd moeten worden, doet de gemeente er goed aan om deze trend samen met de Federatie Broekpolder ten uitvoer te brengen.