Toen & nu: Plein ’40-’45 met het Vrijheidscarillon
NIEUW-WEST - Het tweede grote herdenkingsplein van Amsterdam, zo profileren we Plein ’40-’45 graag tegenwoordig. Een plein met ook plek zat voor een Bevrijdingsfeest, een markt en een carillon, om er maar een paar te noemen. Dat Vrijheidscarillon is overigens van de Dam afkomstig.
Shirley Brandeis
Wat was de naam van Plein ’40-’45 voor de oorlog? Het was de ultieme strikvraag tijdens de GWTQ, de Grote Westelijke Tuinsteden Quiz, in 2006. Maar niemand tuinde erin. U weet het vast ook; Slotermeer en al die andere tuinsteden aan de westelijke kant van de stad werden na de Tweede Wereldoorlog gebouwd en de toenmalige naamgeefcommissie strooide rijkelijk met oorlogsgerelateerde namen.
Naast het plein dat voor eeuwig de historische jaartallen is toebedeeld, kregen vele, veelal vermoorde, verzetsmannen (en één vrouw) een straat, hofje of pad naar zich genoemd. Pas in 2016 kwam het besef van vrouwelijk gemis en werden er nog wat dames die goede dingen hadden gedaan vernoemd op de tot dan toe naamloze bruggen. En terecht.
Niet Flevoland
Weids en vooral leeg is het plein op de foto uit de oude doos. De foto is zeker van na 5 mei 1961, want op Bevrijdingsdag dat jaar kwam koningin Juliana het carillon, dat eerder op de Dam stond, officieel en feestelijk in gebruik nemen. Het kunstwerk, dat ook een platform voor toespraken en een vlaggenmast bevat, werd door Dick Slebos gemaakt in opdracht van het Comité Nationale Herdenking. Hij maakte begin jaren vijftig in samenwerking met klokkengieter A.H. van Bergen het bekende vijftien meter hoge model met de klokken, dat de gevallenen tijdens de Tweede Wereldoorlog gedenkt.
Op Flevoland na (goeie vraag voor een quiz) kregen de klokken een provincienaam toebedeeld. Ook Juliana en Bernhard werden vernoemd en de allergrootste heet Wilhelmina. Zij was het immers die de oorlogsjaren als koningin ‘heeft doorstaan’. Er kwamen later nog meer klokken bij, die ook allemaal een koninklijke naam kregen, maar daarvoor verwijzen we naar internet. Nog twee weetjes: een van de nieuwe klokken is de 185 kilo wegende Willem-Alexander en sinds 2011 staat het geheel op de gemeentelijke monumentenlijst.
Markt en Bleiland
Wie er al langere tijd woont, of een kijkje neemt bij de beeldbank van het Stadsarchief, ziet hoe Plein ’40-’45 in haar circa zeventigjarig bestaan is veranderd. Kijk naar de foto’s en het zijn twee verschillende werelden, die je vrijwel alleen door het carillon herkent als dezelfde. De huizen op de achtergrond zijn verdwenen achter latere bebouwing, in 1963 kwam er een markt en rond de eeuwwisseling werd het winkelcentrum rechts gebouwd.
Tekst loopt onder de foto door.
Plein ’40-’45 in 2022. (Foto: Brandeisfotografie)
Door recentelijke initiatieven van bewoners, ondernemers en gemeente kwam er een Glazen Huis, een kunstwerk/speelobject Tante Loekoe, speeltuin Bleiland, een herindeling van de markt, kwam de HEMA terug, drongen verschillende zwerfvuilcampagnes, inclusief liedjesprijsvraag en Plein ’40-‘45-boodschappentassen, het zwerfvuil toch een aanzienlijk stuk terug en werd onlangs het toch wel wat grauwe plein een stuk kleurrijker geschilderd. Er is een online buurtcommunity (hallo 21e eeuw) met de naam Wij zijn Plein ’40-’45 dat onder andere toekomstscenario’s schetste voor een knusser, levendiger en overzichtelijker plein met een prettiger entree vanaf de tramhalte, tussen de Jumbo en de laden-/lossenlocatie.
Bellenmepper
Maar laten we vooral niet vergeten waar het plein om bekend staat. Al 22 jaar komt beiaardier Klaas de Haan, die zichzelf ook wel bellenmepper of straatmuzikant op hoog niveau noemt, speciaal voor het bespelen van het carillon elke eerste en derde zaterdag van de maand naar Slotermeer. Naar gelang de tijd van het jaar stemt hij zijn arrangement erop af. Is hij er niet, ook dan is het carillon een regelmatige constante op het plein. En op 4 mei, net als wij, even stil.
