Door Kees de Bakker

In de losse herinneringen die hij opschreef over de Eerste Bergensche Boekhandel vertelt Michael, die afkomstig was uit Nijmegen, net als zijn opvolgers Karien Hilbers en Thomas Swinkels, over de start van de winkel in 1959. Met zijn toenmalige vrouw Tineke volgde hij de dames Romeny op, maar zo lang als zij boven de zaak woonden mochten zij daar niet intrekken en logeerden in een pension. Met hulp van de uitgevers Geert Lubberhuizen van De Bezige Bij, De Haan van uitgeverij De Haan, Brinkman van uitgeverij Ploegsma en Bloemena van uitgeverij Meulenhoff werd een constructie bedacht, waardoor Michael de zaak kon kopen en het pand kon huren. Binnen een bepaalde periode moest hij het geld terugbetalen tegen een rente van 4%.

Michael was kleurrijk en inventief en zo introduceerde in 1961 hij de literaire avonden in De Rustende Jager, en sloot maar liefst 200 abonnementen af met bezoekers, eerst zes avonden per seizoen, later vijf. Een van de hoogtepunten was het optreden van maar liefst acht dichters, die hun werk voordroegen met voor hen een groot aantal flessen wijn: Chris van Geel, Lucebert, Adriaan ‘Jany’ Roland Holst, Hans Faverey, Fritzi Harmsen ten Beek, Gerrit Kouwenaar, Jean-Pierre Rawie en Hans Andreus.

Om elf uur was de avond afgelopen, maar veel dichters bleven nog hangen en de lege flessen werden vervangen door volle. Ook een avond over de Vijftigers met Kouwenaar, Schierbeek, Lucebert, Andreus en Campert was een schot in de roos, de meesten bleven gelukkig in Bergen slapen. Net als een avond over Surinaamse poëzie van Albert Helman en Cola Debrot.

Ontmoetingen met de Prins der Dichters Adriaan Roland Holst leidden na zijn dood op 5 augustus 1976 (hij werd net als Michael 88) tot de vraag wat er met het erfgoed, het huis van Jany aan de Nesdijk moest gebeuren. Er werd een oplossing gevonden door verhuur aan het Fonds der Letteren waardoor schrijvers maandelijks gebruik konden maken van het huis en daar konden werken. Het huis werd daarvoor volledig gerenoveerd. Het fonds Adriaan Roland Holst reikt met ingang van 2021 alleen nog de Poëzieprijs uit. Winnares van de jaarlijkse oeuvreprijs op 29 mei jl. was Saskia de Jong. Uitreiking is altijd in de buurt van de geboortedag van Roland Holst 23 mei. Sinds 1994 wordt tijdens de uitreiking die in de Ruïnekerk plaats vindt de A. Roland Holstlezing over poëzie gehouden. Toen zijn opvolgers het stokje overnamen bleef Michael actief, niet meer als boekverkoper. Maar onder andere als voorzitter van het Adriaan Roland Holst Fonds. En ook als samensteller van een literaire route door Bergen in boeken als Hier scheen ’t geluk bereikbaar (2001) en Hier is zon, zee en zand (2018). De foto van Michael voor zijn boekenkast is daarvoor in zwart-wit en kleur speciaal gemaakt door Peter H. Toxopeus. Hij maakte ook de zwart-wit foto van Michael, op zijn rug gezien, bij het huis aan de Nesdijk in Bergen van Adriaan Roland Holst. Michael zal ook genoten hebben dat zijn tweede vrouw Umtul Kiekens jaren lang het secretariaat bemande van de Libris Literatuur Prijs. Umtul was overigens mijn eerste vertegenwoordiger bij uitgeverij Conserve.

Karien Hilbers en Thomas Swinkels over hun bekwame voorganger: ‘Toen wij de Eerste Bergensche Boekhandel in 1999 overnamen, betrokken wij een winkel die 40 jaar in handen was geweest van Michael Valeton. Door zijn inbreng had de onderneming een literair karakter gekregen en een zekere bekendheid in heel Nederland. Voor ons was dat een ideale basis om op door te bouwen. Bovendien waren de literaire avonden die hij had opgezet en al jaren leidde vermaard in de omgeving. Bijzonder waren zijn inspanningen om de boekhandel na zijn vertrek te laten voortbestaan. Dat was ook toen al geen vanzelfsprekende zaak. Veel makkelijker en sneller had hij het pand aan een willekeurige detaillist kunnen verkopen, maar hij koos voor een langere weg, een zoektocht naar boekhandelaren die de toen bijna negentigjarige winkel met oog voor het verleden konden continueren. Zonder die inspanningen hadden wij de winkel nooit kunnen kopen en zou de Eerste Bergensche Boekhandel nu niet meer hebben bestaan.’

Afgelopen zaterdag 12 juni is Michael Valeton na een dienst in de Nederlands-Hervormde Kerk in Schoorl begraven.