Taalsafari: Dukdalf
In de rubriek ‘taalsafari Vlaardingen’ ontdek je via een denkbeeldige wandeling langs verschillende Vlaardinger monumenten de achtergronden van verschillende Vlaardinger en Nederlandse uitdrukkingen.
door Girbe Buist
De Vlaardinger Driesluis tussen de Hoogstraat en de Kortedijk verbindt de Vlaardingervaart met de Oude Haven van Vlaardingen. De sluis heeft tegenwoordig in hoofdzaak betekenis als schutsluis voor de pleziervaart. De huidige Driesluis dateert uit 1960 en in de sluis is aan weerskanten een gedenksteen herplaatst. De gedenkstenen zijn afkomstig van voorgaande sluizen op deze plaats met namen van hoogheemraden.
Voor en achter de sluis staan diverse dukdalven. Een dukdalf is een in het water staande zware paal of constructie waar vaartuigen aan vastgelegd konden worden. Een dukdalf was van oudsher een constructie van meestal vier houten palen voor een riviersplitsing, brug of sluis. De herkomst van het woord dukdalf houdt de taalkundigen al eeuwen bezig. In deze discussie zijn twee groepen te onderscheiden: zij die menen dat het woord is afgeleid van de hertog van Alva, die leefde van 1507 tot 1582 en mensen, die dit ontkennen. Aanhangers van de theorie dat de dukdalf naar de hertog van Alva (Duc d’Albe) zijn genoemd zijn het onderling weer oneens over de reden van deze woordverklaring..
Er zijn volgens de taalkundige en publicist Ewoud Sanders de volgende verklaringen gegeven: De hertog was even hard en onverzettelijk als de dukdalf. De meerpaal werd door de hertog uitgevonden of ingevoerd. De scheepstrossen worden zo strak om de dukdalf aangesnoerd dat men er graag de hals van de Ijzeren hertog in zag.
Door de beweging van het water lijkt de paal voortdurend te duiken en ook Alva ontliep de strijd wel eens. De dukdalf werd naar Alva genoemd om hem te vernederen. Immers op afstand gezien lijken de palen op de gedaante van een mager mensenhoofd, dat uit een Spaanse mantel steekt. Bovendien worden dukdalven totaal niet ontzien.
Alva stond bekend om zijn zwarte kleding met witte kraag. Dezelfde kleuren als de palen, die normaal zwart geteerd worden en onder de top een witte band dragen. Tegenstanders van deze verklaringen wijzen erop dat he woord dukdalle of dukdalf allang in Oost Friesland bestond, voordat de Amsterdammers de meerpaal naar Alva noemden. Het woord zou zijn gevormd uit docke (scheepsdok) en delfijn (meerpaal).
